تکبّر بر خلق
این قسم تکبر، دو شعبه دارد:
الف: تکبر بر پیامبران و امامان علیهم السلام
در این قسم، شخص متکبر نفس خود را بزرگ‌تر و بالاتر از آن مىداند که در برابر بشرى چون دیگر انسان‌ها اطاعت کند. چنین تکبّرى گاه شخص را از اندیشیدن باز مىدارد و او در تاریکى جهل
مىماند و از اطاعت خوددارى مىکند؛ به این گمان که خود بر حق است. گاه با اینکه نبی و ولی را مىشناسد، اطاعت نمىکند؛ زیرا نفسش او را براى اطاعت از حق و تواضع در برابر آن
همراهى نمىکند: در قرآن کریم می‌خوانیم که قوم نوح، خطاب به پیامبر خود مى‌گفتند:
فَقالَ الْمَلَأُ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ قَوْمِهِ ما نَراکَ إِلاَّ بَشَراً مِثْلَنا وَ ما نَراکَ اتَّبَعَکَ إِلاَّ الَّذینَ هُمْ أراذِلُنا بادِیَ الرَّأْیِ وَ ما نَرى لَکُمْ عَلَیْنا مِنْ فَضْلٍ بَلْ نَظُنُّکُمْ کاذِبینَ؛1
بزرگان کفار قومش گفتند ما تو را جز بشری مثل خود نمی‌بینیم و ما نمی‌بینیم که تو را پیروی کرده باشند مگر افراد اراذل و فرومایه‌ای از ما که رأیی نپخته دارند و اصلاً ما هیچ برتری در شما
نسبت به خود نمی‌بینیم بلکه بر عکس، شما [مسلمانان] را مردمی دروغ‌گو می‌پنداریم.
ب: تکبر بر سایر مردم
رایج‌ترین مورد تکبّر، اظهار بزرگى در برابر مردم است؛ یعنى شخص، خود را از دیگران بهتر بداند و آنها را تحقیر کند. هنگامى که حق را از یکى از بندگان خدا بشنود، زیر بار نرود و آن را انکار کند. این قسم نیز در آموزه‌های دینی به شدت
نکوهش شده است. از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمودند:
الْکِبْرُ أَنْ تَغْمِصَ النَّاسَ وَ تَسْفَهَ الْحَق؛2
تکبر آن است که مردم را کوچک بدانى و حق را مسخره کنى؛
خلاصه اینکه روحیه زشت «خود بزرگ بینى» گاه انسان را در برابر خدا و پیامبر به تمرّد و سرکشى مىکشاند وگاه او را در میان هم‌نوعان به برترى جویى واستکبار وا مىدارد.
پی نوشتها:
1-سوره هود: 27.
2- بحارالأنوار، ج70، ص217.
