جوان و جوانی در گفتار و رفتار امام علی(ع)
اشاره
در این نوشته، با بهره‌گیری از کتاب بررسی مسائل تربیتی جوانان در روایات، ابتدا احادیث آن حضرت را می‌آوریم. سپس محورهایی از این سخنان گهربار به دست می‌دهیم تا برنامه‌سازان محترم را در راه برنامه‌سازی برای جوانان یاری رساند.
جوانی‌ات را پیش از پیری و تندرستی‌ات را پیش از بیماری دریاب.[1]
محورها:
1. ضرورت بهره‌گیری از فرصت‌ها، به‌ویژه فرصت جوانی و سلامت؛
2. ترغیب جوانان به غنیمت شمردن دوران جوانى؛
3. ضرورت آگاه ساختن جوانان از ارزش جوانى.[2]
دو چیز است که کسی ارزش آن را نمی‌شناسد، مگر وقتی که آن را از دست بدهد: جوانی و آرامش.[3]
محورها:
1. اهمیت و ارزش دوران جوانى؛
2. جوان، قدرت درک و شناخت اهمیت جوانی را ندارد؛
3. جوانى، نعمتی است که مورد غفلت قرار می‌گیرد؛
4. ضرورت یادآوری و تذکر ارزش و اهمیت دوران جوانى به جوانان.[4]
دل جوان مانند زمینی خالی و مستعد است که هر بذری در آن افشانده شود، می‌پذیرد.[5]
محورها:
1. آمادگی نوجوان و جوان برای پذیرش هرگونه آموزش؛
2. این آمادگى، موقّتی است و از دست خواهد رفت؛
3. ضرورت استفاده از این آمادگى و استعداد برای تربیت جوان؛
4. قلب جوان، زمینی است که هرچه در آن کاشته شود، رشد می‌کند، نه لوح سفید که هرچه در آن نوشته شود، همان است؛
5. دوران نوجوانى، بهترین دوران برای تربیت؛
6. مسئولیت پدر و مادر در برابر تربیت جوانان؛
7. استعدادهای خدادادی جوانان، عامل و بستر مهمی در تربیت آنها.[6]
ای گروه جوانان! آبروی خود را با ادب، و دین خود را با دانش نگه دارید.[7]
محورها:
1. ضرورت آموزش آداب به جوانان؛
2. دعوت از جوانان و ترغیب آنها به تربیت اخلاقی خویش و افزایش آگاهی‌های مورد نیاز در مسائل دینى؛
3. ضرورت هشدار به جوانان درباره علم و ادب؛
4. نقش علم و ادب در دین‌داری و سلامت جامعه.[8]
نخستین چیزهایی که جوانان باید آنها را بیاموزند، کارهایی است که در بزرگ‌سالی بدان نیازمندند.[9]
محورها:
1. ضرورت و اولویت‌بندی محتوای آموزشی جوانان؛
2. ضرورت کاربردی بودن محتوای آموزشی جوانان؛
3. ضرورت آینده‌نگری در تربیت جوانان؛
4. آگاهی‌بخشی به جوانان درباره آنچه باید بیاموزند؛
5. محدود نبودن آموزش و پرورش جوانان به حوزه معارف دینى.[10]
هرگاه در کاری که با آن مواجه شدى، نیازمند مشورت بودى، ابتدا با جوانان مشورت کن؛ زیرا به لحاظ ذهن، تیزتر و به لحاظ حدس و گمان، سریع‌ترند. سپس آن را بر میان‌سالان و کهن‌سالان عرضه کن تا بررسی کنند و بهترین رأی را برگزینند؛ زیرا آنها تجربه بیشتری دارند.[11]
محورها:
1. تیزبینی و زودحدسی جوانان؛
2. خلاقیت و نوآوری جوانان؛
3. ضرورت مشورت‌خواهی از جوانان و مشارکت دادن آنها در تصمیم‌گیری‌ها؛
4. روش تعامل با جوانان و بزرگ‌سالان در تصمیم‌گیری‌های اجتماعى؛
5. مقدّم داشتن جوانان بر بزرگ‌سالان در مشورت، نه تصمیم‌سازی‌ها.[12]
امام باقر(ع) فرمود: روزی امام علی(ع) به بازار بزازان وارد شد و دو پیراهن خرید؛ یکی به سه درهم و دیگری به دو درهم. سپس به خدمتکارش، قنبر فرمود: پیراهن سه درهمی را بگیر. قنبر گفت: این پیراهن برای شما شایسته‌تر است؛ زیرا شما به منبر می‌روی و برای مردم خطبه می‌خوانى. امیر مؤمنان علی(ع) فرمود: «تو جوانى و خواسته‌های جوانى داری و من از خدا شرم دارم که خود را برتر از تو بدانم».[13]
محورها:
1. لزوم توجه به نیازهای جوانان و رعایت حال آنها؛
2. جوانى، دوره شور، نشاط و علاقه به آراستگی و زیبایی است؛
3. تربیت دینی جوانان در مواردی نیازمند ایثار، فداکاری و از خودگذشتگی است؛
4. آموزش احکام اسلامی به جوانان از راه عمل.[14]
هرگاه جوانى را سرزنش کردی، از برخی گناهان او درگذر تا سرزنش تو، او را به سرسختی و مقابله وادار نکند.[15]
محورها:
1. همه راه‌ها را نباید بر جوان بست؛
2. رعایت احتیاط در میزان سرزنش جوانان در برابر لغزش‌ها؛
3. افراط در سرزنش جوانان، عامل بزهکاری و انحراف آنها؛
4. برخی انحراف‌های جوانان، در روش‌های تربیتی آنها ریشه دارد؛
5. روحیه حساس و زودرنج جوانان؛
6. سخت‌گیری زیاد و تأثیر منفی آن در تربیت؛
7. سرزنش حساب شده و درست جوان، روشی مؤثر در بازداری او از انحراف‌های بیشتر.[16]
جهل جوانان بخشودنی و دانش آنها ناچیز است. [17]
محورها:
1. کمی آگاهی و دانش جوان؛
2. طبیعی بودن آگاهی کم جوان؛
3. ضرورت آگاهی بخشی و آموزش‌های لازم به جوانان در قلمروهای گوناگون؛
4. پذیرفته بودن عذر جوانان در کم‌اطلاعى.[18]
چه نزدیک است دنیا به نابودى، و جوانى به پیری.[19]
محورها:
1. دوره جوانى، دوره‌ای زودگذر؛
2. ضرورت غنیمت شمردن دوره جوانى؛
3. لزوم تذکر و یادآوری اهمیت و ارزش و گذرا بودن دوران جوانى به جوانان برای بهره‌وری بهینه؛
4. بهره‌گیری از روش تذکر غیرمستقیم در تربیت جوانان.[20]
پی نوشت ها:
[1]. آمدى، غررالحکم، ج 3، ص 249.
[2]. سید علی حسینی‌زاده و محمدعلی حاجی ده آبادى، بررسی مسائل تربیتی جوانان در روایات، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1386، چ 2، ص 165.
[3]. غررالحکم، ج 4، ص 183.
[4]. بررسی مسائل تربیتی جوانان در روایات، ص 124.
[5]. نهج البلاغه، نامه 31.
[6]. بررسی مسائل تربیتی جوانان در روایات، صص 131 و 132.
[7]. شیخ عباس قمى، سفینة البحار، ماده «شبب».
[8]. بررسی مسائل تربیتی جوانان در روایات، ص 170.
[9]. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 20، ص 333.
[10]. بررسی مسائل تربیتی جوانان در روایات، ص 171.
[11]. شرح نهج البلاغه، ج 20، ص 337.
[12]. بررسی مسائل تربیتی جوانان در روایات، ص 129.
[13]. میرزا حسین نورى، مستدرک الوسائل، ج 3، ص 256.
[14]. بررسی مسائل تربیتی جوانان در روایات، ص 149.
[15]. شرح نهج البلاغه، ج 20، ص 333.
[16]. بررسی مسائل تربیتی جوانان در روایات، ص 156.
[17]. غررالحکم، ج 3، ص 367.
[18]. بررسی مسائل تربیتی جوانان در روایات، ص 135.
[19]. غررالحکم، ج 2، ص 754.
[20]. بررسی مسائل تربیتی جوانان در روایات، صص 160 و 161.
منبع:
سایت پورتال اهلبیت
برچسب ها : جوان و جوانی در سخنان امیر المومنین ,
