علل و عوامل اتلاف زمان و درمان آنها
اهمیت زمان و عمر بر هیچ خردمندى پوشیده نیست، به طورى که هیچ انسان موفقى را در عالم نمى توان یافت که توفیق خود را مرهون بهره ورى درست از عمر خود نداند. امام حسین علیه السلام مى فرماید: «زیانکار کسى است
که لحظه، لحظه عمرش را از دست بدهد»[1]
ریشه اصلى اتلاف زمان در خصلت هاى فردى ما نهفته است، که باید علل و عوامل آن را شناخت و براى درمان آنها گام هاى مؤثرى برداشت.
برخى از علل و عوامل اتلاف زمان و درمان آنها عبارتند از:
1. بى فکرى و عمل زدگى
نداشتن طرح کارى از مصادیق بى فکرى است. به منظور دورى از این آفت باید به برنامه ریزى و اولویت بندى کارها پرداخت. در مدیریت زمان، تعیین هدف ها و اولویت هاى مربوط به کار از مهم ترین امور به شمار مى رود، که با توجه به آن مى توان از به دام افتادن در امور جزیى و غیر ضرورى نجات یافت.
برخى از علل و راه هاى درمان بى برنامگى
علل درمان
آشنایى نداشتن نسبت به برنامه ریزی: توجه داشته باشید هر یک ساعتى که صرف برنامه ریزى مؤثر شود، در مقام اجرا چهار ساعت زمان برایتان ذخیره مى کند و نتایج بهترى هم ببار مى آورد. اهمیت برنامه ریزى، مراحل و شیوه
برنامه ریزى و ملاک هاى اولویت بندى
برداشت غلط درباره برنامه ریزى: بدانید که اکثر افراد بر اساس همین برداشت هاى نادرست، وقت خود را تلف مى کنند. وقت گیر پندارى برنامه ریزى، احساس موفقیت از بى برنامه گى، تصور به هم خوردن همه برنامه ها به خاطر
کارهاى غیرمنتظره، برنامه ریزى به کار جنبه انتزاعى مى بخشد و....
مهم ندانستن نوشتن برنامه و هیچ حافظه اى مصون از خطا نیست، تعیین انجام دادن کارها بر اساس اولویت هاى برنامه با روى کاغذ آوردن برنامه هاى ذهنى. آسان مى شود بدون برنامه مکتوب ساعات روز با هر مسئله کوچک بى
اثر،رها و منقطع مى شود.
2. بى نظمى:
امام على علیه السلام مى فرماید: شما و تمام فرزندان و اهل بیتم و کسانى را که نوشته من به دست آنها مى رسد را به تقواى الهى و نظم در کارها سفارش مى کنم.[2]
فرد نامنظم علاوه بر اتلاف زمان خود باعث اتلاف زمان دیگران نیز مى شود. فرد منضبط هیچ گاه کارى را در نیمه راه رها نمى کند، بلکه اهدافى بلند بر مى گزیند و با سعى و کوشش آن را به فرجام مى رساند.
برخى از علل و راه هاى درمان بى نظمى
علل درمان
فقدان اهداف و برنامه صحیح تعیین اهداف در حوزه هاى اصلى و داشتن برنامه صحیح
عدم پیگیرى براى کارهاى خود مهلت تعیین کنید و برآوردهاى دقیق از انجام کار داشته باشید، براى خود جریمه قرار دهید.
ناتمام گذاشتن کارها پیش از کنار نهادن کارها، آن ها را به اتمام برسانید. به هر کارى یک بار بپردازید و در همان بار اول آن را تمام کنید.
آشفتگى و به هم ریختگى محل کار و راه حل کلى، پدید آوردن سیستم منسجم و به تحصیل هم پیوسته اى است که بر اساس آن هر چیزى جاى مخصوص خود را بیابد.
بى نظمى شخصى خود را به نظم وادارید تا کنترل مؤثر وظایف برایتان میسر شود. در برخورد با اطلاعات، به نحو منظم و روشمند عمل کنید و مکرر در مکرر به خود بگویید که آدمى منظم و مرتب هستید و در این راه بکوشید.
ضعف جسمانى و خستگى (سرحال در برنامه زندگى خود تغییر و تحول ایجاد نبودن) کنید (غذا، خواب، نگرش، تفریح و ورزش، دوستان و...)
یادآورى: هدف شما باید آن باشد که فکرتان را از هر چیز دیگرى جز آن چه روى آن کار مى کنید، پاک سازید. لوازم مهم و ضرورى را همیشه به صورت منظم در دسترس قرار دهید. فضاى کار و مطالعه را چنان سامان دهید که کارها با
توجه به اولویت آنها در برابرتان قرار گیرد.
3. تنبلی[3] و بى حوصلگى:
امام باقر علیه السلام مى فرماید:
«من از کسى که در امور دنیویش تنبلى کند بیزار هستم، زیرا کسى که در امور دنیایش تنبل باشد در امور مربوط به آخرتش تنبل تر است.»[4]
امام على علیه السلام در این زمینه مى فرمایند: «شاخصه تنبلى به تأخیر انداختن کار است»[5] فرد تنبل چون اهل کار نیست، حتى هدف هاى قابل دسترس و آسان را دست نایافتنى مى بیند و به همین دلیل اوقات خود را به بطالت مى گذراند.
برخى علل و راه هاى درمان تنبلى
علل درمان
عوامل گرایشى مانند: عدم باید در خود نگرش مثبت ایجاد کرد و به خود تمایل به قبول زحمت یا تلقین نمود (تلاش مى کنم، فردا یعنى هرگز، ناراحتى، ترس از شکست، عزت مهم امروز است، تنبلى مانع موفقیت است، نفس کم،
افسردگى، ملالت، خواستن توانستن است. خجالت، احساس تقصیر و...
موانع شناختى مانند: علت مسامحه کارى خود را شناسایى کنید، براى خود برنامه ریزى دقیق داشته باشید، مسائل را تجزیه، خرد و تحلیل نمائید، اقدام کنید، توجه داشته باشید که انسان هاى موفق، دفع اطلاعات ناکافى،
مشخص نبودن اوقات نمى کنند، تنبل نیستند و تنبلى را اولویت ها، تردید داشتن، مانع موفقیت مى دانند. مطمئن نبودن درباره مسئله و ناتوانى در درک اقدام به جا و به موقع، تفکر منفى، هدف هاى مبهم و ...
شرایط محیط یا عوامل خارجى ابزار و مواد لازم را تهیه کنید، محل کار و مانند: سر درگمى، نبود فعالیت علمى خود را مرتب و منظم تشکیلات، سرو صدا، فشار کارى نمائید،دماى محل کار را بین 20 تا 26 درجه بیش از اندازه و....
نگهدارید، عوامل حواس پرتى را با مهندسى محیط حذف کنید، تمرکز خود را روى یک هدف یا یک فعالیت قرار دهید و از انجام کارهاى پراکنده پرهیز نمائید.
موانع جسمانى موجود بر سر راه هر روز یا یک روز در میان 20-15 دقیقه ورزش مانند: خستگى، استرس، بیمارى، کنید و بدانید تنها ورزش پایان هفته نه ورزش نکردن، بى تحرکى در طول تنها کافى نیست، بلکه از جهاتى مضر است،
روز، پشت میز نشستن و .... تغییر حالت دادن در نشستن و راه رفتن و تنفس کردن، به حالت آرام در آمدن، 20-15 دقیقه خواب در میان روز، توجه به برنامه غذایى مخصوصاً مصرف قند، توجه به صبحانه کامل، تلقین و ....
4. پذیرش درخواست ها و خواهش ها: (تعارف بى جا و رودربایستى)
تعارف بى جا و رودربایستى داشتن در حقیقت یک نوع دروغگویى است. وقتى فرد نمى تواند و یا نمى خواهد کارى را انجام دهد و آن کار را بپذیرد، باعث اتلاف زمان، سرمایه ها و تضییع حقوق دیگران خواهد شد.
مرحوم مجلسى در بحارالانوار از کتاب دعوات راوندى از امیرالمؤمنین على علیه السلام روایت کرده که فرمود: وقتى از رسول خدا (ص) چیزى را مى خواستند چنانچه اراده اش بر انجام آن کار تعلق مى گرفت، مى فرمود: «آرى» و اگر
نمى خواست آن را انجام دهد سکوت مى کرد و هرگز کلمه «نه» را بر زبان جارى نمى ساختند.[6]
برخى علل و راه هاى درمان پذیرش درخواست ها و خواهش ها
علل درمان
تمایل به خشنود کردن اولویت کارهاى خود را مرور کنید و بدانید که دیگران پذیرش هر کار جدید زیر پا گذاشتن آن اولویت هاست
کسب توانایى از تقاضاهاى خود را بیش از حد ضعیف نشان ندهید. بر تلاش دیگران هایتان اتکا کنید
بى اطلاعى نسبت به شیوه به دقت گوش کنید و دریابید که از شما چه چیزى هاى نپذیرفتن خواسته مى شود، قبل از گفتن «بله» تا ده را بشمارید، دلایل خود را بیان کنید، اگر قصد نپذیرفتن دارید این کار را با قاطعیت و ادب انجام
دهید، با پاسخ متزلزل امید کاذب در قلب درخواست کننده ایجاد نکنید، راه حل ها و جایگزین هاى تازه اى عرضه کنید.
5. تسویف و اهمال کارى: (کار امروز را به فردا افکندن)
پیامبر اکرم(ص) مى فرماید: «اى ابوذر از اهمال کارى نسبت به اهداف خود برحذر باش زیرا تو امروزت را در اختیار دارى نه آینده ات را»[7]
تسویف منجر به سنگین تر شدن بار فرداها مى شود و نگرانى از کارهاى مانده و دشوارى انجام آنها به مرور زمان، منجر به بیمارى هاى عصبى و یا بى تفاوتى نسبت به امور مى شود، و به دنبال آن بى نظمى و عدم تعهد نسبت به
مسؤولیت ها رخ مى دهد. و از همه مهم تر فرصت ها از دست مى رود.
برخى از علل و راه هاى درمان تسویف
علل درمان
اعتقاد به اینکه من تحت فشار توجه داشته باشید این تصور یک توجیه محض بهتر کار مى کنم است، براى انجام کار و مطالعه خود مهلت زمان مشخص کنید، بر شروع کار به جاى پایان آن تأکید کنید، قاطع باشید و اولویت ها را
مشخص کنید.
ترس از شکست باید به توانایى ها و امکانات و استعداد خود توجه بیشتر نمود.
فقدان علاقه به موضوع درسى، به موضوع مورد علاقه خود بپردازید، به عوامل یا فردى خاص مؤثر در ایجاد انگیزه توجه داشته باشید.
عادت به انجام امور ساده و وقتى که در اوج انرژى روزانه خود هستید، پیش پا افتاده در ابتدا و کارى را که مهم تر است انجام دهید، توجه سپس به تعویق انداختن امور داشته باشید که کار کنار گذاشته شده ممکن دشوار است حیاتى
تر بوده باشد و با تأخیر آن خسارت بزرگى متحمل شوید.
6. ناآشنایى و بى اعتمادى به توانایى ها و استعدادهاى خویش
این حالت منجر به عدم توانایى در تصمیم گیرى و وسواس در عمل مى شود. جرأت لازم براى اجرا از دست مى رود. بیشتر زمان افرادى که داراى تصویر منفى از خود هستند به سرزنش خود میگذرد و به علت روحیه منفى در کارها، بى
انگیزه بوده و به اتلاف زمان در هر کار مى پردازند. فرد باید خود را با میزان توانى که دارد بپذیرد.(لیس للانسان الا ما سعى)
در مقابل آگاهى از توانایى ها و استعدادهاى خود و نگرش نسبت به خود مزایاى زیر را در بر دارد:
اشتیاق را تحریک مى کند. خلاقیت را زیاد مى کند و شخصیت انسان را به نحو احسن شکوفا مى سازد.
برخى از علل و راه هاى درمان نا آشنایى و بى اعتمادى به توانایى ها و استعدادهاى خویش
علل درمان
عقده حقارت خود را بهتر ببینید از طریق: بهتر کردن پوشش آرایش مو و ظاهر حفظ تندرستى تصویر ذهنى مثبت از خود داشتن در نقش انسان موفق بازى کنید
پیچیده و شلوغ بودن برنامه تا مى توانید ساده کنید مسایل را ساده کنید: هاى کار و مطالعه (مسائل و مشکلاتى که در رابطه با اموال، اشخاص، تعهدات و.... دارید یا ساده کنید).
عوامل منفى از عوامل منفى جدا شوید (مشکلات را به خداوند واگذارید خود را سرگرم کنید. هرکار را به موقع خودش انجام دهید. ورزش کنید. به خنده و شوخى متوسل شوید. زندگى را ساده تر کنید. فکرتان را روى مسائل مثبت
متمرکز کنید. به دیگران کمک کنید. وقت خود را با یک دوست بگذرانید).
7. تلاش بیش از حد
امام على علیه السلام مى فرماید: «کار کمى که ادامه یابد، از کار زیادى که ملال آور باشد، امید بخش تر است.»[8]
پذیرفتن و پرداختن به کارهاى مختلف بیش از توان منجر به بیمارى هاى جسمى و روحى مى شود. بنابراین هر کس باید توجه به توان و ظرفیت خویش قبول مسؤولیت نماید.
برخى از علل و راه هاى درمان تلاش بیش از حد
علل درمان
اعتماد بیش از حد به خود (من از خود بپرسید چه چیزى را مى خواهید ثابت از عهده انجام هر کارى بر مى کنید. واقع گرا باشید. عاقبت اندیش باشید. آیم) خودتان را هلاک نکنید.
ناتوانى در نپذیرفتن در از پذیرفتن مسؤولیت صرفاً به خاطر مورد خواست ها تحسین واقع شدن خوددارى کنید.
تخمین نادرست از انجام کار بدانید که هر کارى بیش از آن چه مى پندارید در محدوده زمان نیاز به وقت دارد (زمان کار، زمان تنفس، 20 درصد زمان تخمینى)
ناتوانى در واگذارى امور به اگر کارها را بیشتر بر عهده بگیرید، بدین دیگران جهت که فکر مى کنید شخص دیگرى قادر به انجام آن نیست، بى تردید در انبوه کارها غرق و در انجام کارها دچار اشتباه خواهید شد.
8. خستگى
فرد خسته، کارآیى کمترى خواهد داشت. خستگى مستقیماً بر میزان وقت، حوصله، خلاقیت و پشتکار و ... فرد تأثیر مى گذارد. افرادى که فکر مى کنند با کار ممتد و بدون استراحت کافى مى توانند کار بیشترى انجام دهند در اشتباه
هستند؛ زیرا خستگى حالتى است که سبب کم شدن کار بدنى و فکرى مى شود.
برخى از علل و راه هاى درمان خستگى
علل درمان
بى میلى و بى علاقگى به کار انگیزه خود را مرور کنید. به خود تلقین مثبت و مطالعه و خستگى هنگام بکنید. به خواندن شعر مورد علاقه بپردازید. مطالعه کتاب هاى مورد علاقه تان را بخوانید. در وقت مطالعه تغییر حالت بدهید. به
نقطه نا معلوم نگاه کنید. با صداى بلند مطالعه کنید.
خستگى اعضاى بدن و به دنبال تفریح سالم و منظم، تحول در خواب و خوراک و آن خستگى فکرى ... ورزش در هر روز یا یک روز در میان بطور منظم 15-20 دقیقه، پس از یک یا دو ساعت مطالعه در روى زمین دراز بکشید و کلمه راحتى
را در مغز خود مجسم کنید و خود را لمس نمائید.
تشویش، اضطراب، عجله و باید عوامل آن را شناسایى کرد و از چرخه کار نگرانى حذف نمود.
بى نظمى، بى برنامگى، پرخورى، کم خوابى، ضعف چشم، سطحى مطالعه کردن
تلقین هاى منفى توانایى ها و استعدادهاى خود را مرور کنید، خود را بشناسید.
9. عدم توانایى در تصمیم گیرى و تصمیم گیرى نادرست:
امام على علیه السلام مى فرماید: «هر کس تصمیمش بد باشد تیرش به خودش بر مى گردد»[9] قدرت و سرعت در تصمیم گیرى از شاخصه هاى مهم براى مدیر است، ناتوانى در تصمیم گیرى باعث اتلاف وقت خود و دیگران مى شود. کسى که عادت دارد در هر موردى خود را کوچک بشمارد و در هر کارى با ضعف و بى قدرتى اظهار نظر کند، ضعیف و محجوب بار مى آید.
برخى از علل و راه هاى درمان عدم توانایى در تصمیم گیرى
علل درمان
روشن نبودن جوانب کار با افراد موفق، آگاه و با تجربه مشورت کنید.
دو دل بودن بهترین راه رسیدن به هدف را بررسى کنید، سپس نسبت به انجام آن کار تصمیم بگیرید.
وابستگى به دیگران اجازه ندهید دیگران به شما بگویند چه باید انجام دهید.
ترس از عاقبت کار از تعلیل و وقت گذارى بیهوده جداً خوددارى کنید. با تصمیم گیرى هاى کوچک، خود را در تصمیم گیرى قوى تر کنید.
10. رفاه زدگى آلاینده:
رفاه طلبى و پرداختن بى حد و اندازه به امور رفاهى، انسان را از اهداف مهمتر و والاتر باز داشته و از این طریق بسیارى از فرصت ها از دست خواهد رفت.
منابع کمکى:
1- اسلامى، سعید؛ مدیریت کاربردى وقت. بى جا، بى تا، 1373.
2- بلس، ادوانس؛ روان شناسى تنبلى. ترجمه: مهدى قراچه داغى، تهران: نشر دایره، 1379.
3- چایمن، الودون، نگرش مثبت و نحوه بهبود آن. ترجمه: غلامعلى سرمد، تهران: مرکز آموزش بانکدارى، 1368.
4- حقیقى، محمد على؛ الگویى براى تنظیم وقت مدیریت. تهران؛ نشر عالم، 1377.
5- لى ورت، لوار؛ مدیریت زمان. ترجمه تألیف: غلامرضا خاکى، تهران: سازمان بهره ورى، 1375.
6- مکنزى، الک؛ مدیریت بهره ورى از زمان. ترجمه: محمد رضا رضاپور، تهران: معارف 1374.
7- معاونت تربیتى ـ فرهنگى مؤسسه امام خمینى(ره)، مدیریت برنامه ریزى و زمان، قم: مرکز انتشارات، 1385.
پی نوشت ها:
[1] . معانى الاخبار، 243.
[2] . شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج17، ب47، ص50.
[3] . تنبلى یعنى به تعویق انداختن انجام کارى که باید همین حالا انجام شود. (دوانس بلس، ترجمه مهدى قراچه داغى، روان شناسى تنبلى، ص 14)
[4] . محمد رى شهرى، میزان الحکمه، ج 8، ص 393.
[5] . غرر الحکم، 4471.
[6] . سید محمد حسین طباطبایى، سنن النبى، ص 70.
[7] . بحار، ج77، ص 75 و الحیاه، ج 1، ص 359.
[8] . نهج البلاغه، قصار الحکم، کلمه 278.
[9] . غرر الحکم، 8315.
برچسب ها : علل و عوامل اتلاف زمان و درمان آنها ,
