ویژگی های حیات طیبه (قسمت دوم )
7- معاشرت با نیکان
در این سفر دراز روحانی، همراهی با نیکان و خوبان، قوت قلب است و بر نشاط رفتن می افزاید و خستگی ها را از جان می زداید، از غفلت ها جلوگیری می کند و اشتباهات را گوشزد می نماید . امام علی علیه السلام فرمودند:
«صحبة الولی اللبیب حیاة الروح (21) ;
همراهی با دوست خردمند، موجب حیات روح است .»
و نیز فرمودند: «معاشرة ذوی الفضائل حیاة القلوب (22) ;
معاشرت با صاحبان فضیلت، موجب حیات قلب ها است .»
راوی می گوید: امام صادق علیه السلام فرمودند: «خمس خصال من فقد واحدة منهن لم یزل ناقص العیش، زائل العقل، مشغول القلب . فاولها: صحة البدن والثانیة: الامن . والثالثة: السعة فی الرزق . والرابعة: الانیس الموافق .
قلت: وما الانیس الموافق؟ قال: الزوجة الصالحة والولد الصالح والخلیط الصالح . والخامسة: وهی تجمع هذه الخصال: الدعة (23) ;
پنج خصلت است که اگر کسی یکی از آن ها را نداشته باشد، دائما دچار نقص در زندگی، تشویش خاطر و دل مشغولی خواهد بود:
1- تن درستی 2- امنیت 3- گشادگی در روزی 4- مونس موافق
[راوی می گوید: ] گفتم: مونس موافق کیست؟ فرمود: همسر صالحه، فرزند صالح و دوست صالح . 5- نرمی و ملایمت [در اخلاق] که در بر گیرنده همه این صفات است .»
از آن سو، همراهان ناباب، مزاحم راهند و باعث آزار، و کام رهرو را تلخ می کنند و در نهایت او را به آتش می اندازند، قرآن کریم می فرماید:
«الا خلاء یومئذ بعضهم لبعض عدو الا المتقین » ; (24)
«دوستان در آن روز دشمن یکدیگرند، مگر پرهیزگاران .»
و نیز می فرماید: «یا ویلتی لیتنی لم اتخذ فلانا خلیلا . لقد اضلنی عن الذکر بعد اذ جائنی » ; (25)
«ای وای بر من! کاش فلان [شخص گمراه] را دوست خود انتخاب نکرده بودم . او مرا از یادآوری [حق] گمراه ساخت، بعد از آنکه [یاد حق] به سراغ من آمده بود .»
همچنین در قرآن کریم می خوانیم: «وان کثیرا من الخلطاء لیبغی بعضهم علی بعض الا الذین آمنوا وعملوا الصالحات وقلیل ما هم » (26) ;
«و بسیاری از شریکان [و دوستان ] به یکدیگر ستم می کنند مگر کسانی که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده اند، اما عده آن ها کم است .»
امام صادق علیه السلام فرمودند: «ثلاثة تکدر العیش: السلطان الجائر، والجار السوء والمرئة البدیة (27) ; «سه نفر موجب ناگواری زندگی می شوند: سلطان ستمگر، همسایه بد و همسر بد .»
8- اخلاق خوب
زندگی انسانی، زندگی گروهی و دسته جمعی است و لازمه آن آمد و شد با دیگران است . اخلاق خوب و شایسته، تابلویی زیبا از وجود آدمی ارائه می دهد تا دیگران به راحتی و با اشتیاق با صاحب آن ارتباط برقرار کنند و از بودن با او لذت برند .
امام صادق علیه السلام فرمودند: «لا عیش اهنا من حسن الخلق (28) ; در زندگی هیچ چیزی دلپذیرتر از خوش اخلاقی نیست .»
و امام علی علیه السلام فرمودند: «بحسن الاخلاق یطیب العیش (29) ;
با خوش اخلاقی است که زندگی پاکیزه [و دلپذیر] می شود .»
از سوی دیگر بد اخلاقی و ارتباط نامناسب با دیگران، زندگی را بر کام بداخلاق و دیگران تلخ می کند . امام علی علیه السلام فرمودند: «ثلاث لا یهنا لصاحبهن عیش: الحقد والحسد وسوء الخلق (30) ;
سه خصلت است که زندگی را بر صاحبشان ناگوار می کنند: کینه ورزی، حسادت و بداخلاقی .»
9- سازگاری با مردم
انسان ها در درجات کمال و درکات نقص با یکدیگر همسان نیستند . در زندگی اجتماعی رتبه انسان ها از بی نهایت زیر صفر شروع می شود و تا بی نهایت بالای صفر ادامه پیدا می کند . اگر بدنبال زندگی ای باشیم که در اطراف خود، انسان های پرکمال و بی نقص و بهتر از خود داشته باشیم، «بهشتی » را خواسته ایم در «دنیا» محقق کنیم . تنها در سرای دیگر و بهشت خوبان است که همه خوبند و هیچ جایی از لغو و تاثیم نیست . زندگی دنیایی، مملو از انسان های رنگارنگ و جور واجور است . چاره ای نیست جز آنکه در بسیاری از اوقات خود را به ندیدن و نشنیدن بزنیم و از لغزش دیگران تغافل کنیم . و آن وقت که لغزش دیدیم تا آنجا که مربوط به حقوق شخصی ماست، از آن درگذریم و به رخ نکشیم . تنها در این صورت است که می توان به زندگی اجتماعی تن داد، و گرنه زندگی، به جهنمی سوزان بدل خواهد شد که کمتر کسی خواهد توانست حتی با نزدیکان خود نیز آمد و شدی داشته باشد . امام علی علیه السلام فرمودند:
«سلامة العیش فی المداراة (31) ; سلامت زندگی در مدارا [و سازگاری] با مردم است .»
و نیز آن حضرت فرمودند: «من لم یتغافل ولا یغض عن کثیر من الامور تنغصت عیشته (32) ; کسی که تغافل نکند و از بسیاری از امور چشم پوشی ننماید، زندگیش تیره [و دلگیر] می شود .»
ناگفته پیداست که تغافل و گذشت در اموری مطلوب است که به حق شخصی ما مربوط می شود، اما در جایی که پای حقوق الهی و حق دیگر انسان ها در کار است، باید دقیق و سخت گیر بود .
10- ساده زیستی و قناعت
همچنانکه انسان ها در کمالات روحی به دارا و ندار و متوسط تقسیم می شوند و همه در یک سطح از دارایی قرار ندارند، در مواهب مادی نیز چنین است و همه در یک سطح از برخورداری نیستند . در این میان اگر کسی بخواهد داراترین و برترین باشد، تنها خاک گور است که می تواند چشم او را بپوشاند و او را از زحمت برتری جویی خلاص کند .
چاره آن است که هر کس در حد توان تلاش کند و به آنچه خداوند روزیش می کند بسنده کند و خرسند باشد و دل و دیده را از آنچه در دست دیگران است برکند و تمام توان و تلاش خود را در میدان مسابقه معنوی و علمی به کار گیرد تا در آن میدان سرآمد روزگار شود و مدال «السابقون السابقون اولئک المقربون » را بر گردن آویزد .
امام علی علیه السلام فرمودند: «اهنی ء العیش اطراح الکلف (33) ;
دلپذیرترین زندگی، زندگانی بدون تکلف است .»
و نیز فرمود: «ان اهنا الناس عیشا من کان بما قسم الله له راضیا (34) ;
گواراترین زندگی از آن کسی است که به آنچه خداوند نصیب او گردانیده، راضی و خشنود باشد .»
از جمله حکمت های حضرت سلیمان علیه السلام این بود که فرمود: «قد جربنا لین العیش وشدته فوجدنا اهناه ادناه (35) ;
سختی و آسانی زندگی را تجربه کردم، و گواراترین زندگی را در ساده ترین آن یافتیم .»
امام علی علیه السلام فرمودند: «اطیب العیش القناعة (36) ;
پاکیزه ترین زندگی، قناعت است .»
همچنین آن حضرت فرمودند: «انعم الناس عیشا من منحه الله سبحانه القناعة واصلح له زوجه (37) ;
برخوردارترین مردم در زندگی، کسی است که خداوند سبحان به او قناعت و همسر خوب عنایت کرده است .»
11- برخورداری مادی و معنوی
در زندگی پاک، باید هم از «حسنه دنیا» برخوردار بود و هم از «حسنه آخرت » . «ربنا آتنا فی الدنیا حسنة وفی الاخرة حسنة » (38) و در مسیر دستیابی به آخرت نباید سهم و نصیب خود را از دنیا فراموش کرد . «ولاتنس نصیبک من الدنیا» (39) ، چرا که زندگی طیب و پاک، با استفاده از «طیبات » امکان پذیر است و محروم کردن خود از رزق طیب الهی، با توجیه بدست آوردن مقامات معنوی، به هیچ وجه پذیرفته نیست . قرآن کریم می فرماید:
«قل من حرم زینة الله التی اخرج لعباده والطیبات من الرزق قل هی للذین آمنوا فی الحیوة الدنیا خالصة یوم القیمة کذلک نفصل الآیات لقوم یعلمون » (40) ;
«بگو چه کسی زینت های الهی را که برای بندگان خود آفریده و روزی های پاکیزه را حرام کرده است؟ بگو: این ها در زندگی دنیا برای کسانی است که ایمان آورده اند [اگر چه دیگران نیز با آن ها مشارکت دارند، ولی] در قیامت، خالص [برای مؤمنان ] خواهد بود . این گونه آیات [خود] را برای کسانی که آگاهند شرح می دهیم .»
مطابق این آیه شریفه، مواهب طبیعی دنیا برای اهل ایمان آفریده شده است، و غیراهل ایمان ریزه خوار اطراف این سفره اند، اما در سفره اخروی تنعمات، فقط اهل ایمانند که می توانند از آن بهره ببرند و آن سفره «بطور خالص » از آن آنان است . در سفره مواهب دنیا، دیگران با مؤمنان شرکت دارند و از آن استفاده می کنند، اما در سفره مواهب آخرت، دیگران بی بهره اند و فقط مؤمنان برخوردار . لذا برد با مؤمنان است .
امام علی علیه السلام می فرماید: «واعلموا عبادالله ان المؤمنین المتقین ذهبوا بعاجل الخیر وآجله شارکوا اهل الدنیا فی دنیاهم ولم یشارکهم اهل الدنیا فی آخرتهم . یقول الله عزوجل: «قل من حرم زینة الله التی اخرج . . .» سکنوا الدنیا بافضل ما سکنت واکلوها بافضل ما اکلت . شارکوا اهل الدنیا فی دنیاهم اکلوا من افضل ما یاکلون وشربوا من افضل ما یشربون ولبسوا من افضل ما یلبسون وسکنوا بافضل مایسکنون وتزوجوا من افضل مایتزوجون ورکبوا من افضل مایرکبون، اصابوا لذة الدنیا مع اهل الدنیا مع انهم غدا من جیران الله عزوجل یتمنون علیه، فیعطیهم ما یتمنون، لایرد لهم دعوة ولاینقص لهم نصیب من لذة، فالی هذا یشتاق من کان له عقل ولا حول ولاقوة الا بالله (41) ; بندگان خدا! آگاه باشید که مؤمنان پرهیزکار از هر دو خیر (دنیا و آخرت) برخوردارند . با اهل دنیا در [برخورداری آنان از] دنیایشان شریکند، اما اهل دنیا در [برخورداری مؤمنان از] آخرتشان، بهره ای ندارند . خداوند [در قرآن] می فرماید: [ای پیامبر! ] بگو چه کسی [برخورداری از ] زینت های (نعمت های) الهی را که برای بندگانش آفریده است، حرام کرده است . . .»
[مؤمنان پرهیزکار] در دنیا به بهترین صورت سکونت دارند، و به پاک ترین صورت، از آن برخوردار هستند . با دنیاییان در دنیایشان شریکند، از بهترین آنچه آنان می خورند، می خورند، و از بهترین نوشیدنی آنان می نوشند، از بهترین آنچه می پوشند در بر می کنند، از بهترین سکونت آنان، سکونت می یابند، از برترین ازدواج های آنان برخوردار و از والاترین مرکب های آنان بهره مندند .
[امروز] همراه دنیاییان از لذت دنیا کام می گیرند، حال آنکه فردا، آنان همسایگان خدایند . از او درخواست می کنند و هر چه از خدا بخواهند، عطایشان کند، هیچ خواسته ای از آنان رد نشود و هیچ نقصی در لذت آنان رخنه نکند . پس آنان که از اندک عقلی برخوردارند، مشتاق چنین زندگی هستند . و هیچ حول و قوه ای جز از خدای بزرگ نیست .»
امام باقر علیه السلام نیز در دعای خود، از خداوند «رفاه دنیایی » طلب می کند، آنجا که عرض می کند: «اسالک اللهم الرفاهیة فی معیشتی ماابقیتنی معیشة اقوی بها علی طاعتک وابلغ بها رضوانک . . . ولاتجعل الدنیا علی سجنا ولاتجعل فراقها علی حزنا (42) ;
خدایا! از تو می خواهم تا زمانی که مرا زنده می داری، به من رفاه در معیشت عطا کنی، آنچنان معیشتی که با آن بر اطاعت و فرمانبرداریت قوت یابم و به رضوان تو نایل گردم . . . و دنیا را زندان من، و جدایی از آن را باعث اندوه من قرار نده .»
12- فایده رسانی به مردم
زندگی پاک، در این نیست که فقط سعی کنیم خود از هوای پاک استفاده کنیم و با دیگرانی که در هوای آلوده تنفس می کنند کاری نداشته باشیم . نباید بین خود و دیگران دیواری بلند کشید و دیگران را از نشستن در کنار سفره ای که روزی معنوی آن را خدا به ما داده است، بر حذر داشت بلکه باید دیگران را در روزی معنوی خود شریک کرد .
امام علی علیه السلام می فرماید: «احسن الناس عیشا من عاش الناس فی فضله (43) ;
بهترین زندگانی از آن کسی است که مردم با فضل و [احسان] او زندگی کنند .»
و نیز آن حضرت فرمود: «ان احسن الناس عیشا من حسن عیش الناس فی عیشه (44) ;
خوب ترین زندگی از آن کسی است که مردم با زندگی او، خوب زندگی کنند .»
پی نوشت ها:
21) همان، ج 2، ص 1568 .
22) همان، ج 3، ص 1981 .
23) وسائل الشیعه، ج 20، ص 51 .
24) زخرف/67 .
25) فرقان/29- 28 .
26) ص/24 .
27) تحف العقول، ص 320 .
28) علل الشرایع، ج 1، ص 560 .
29) غرر الحکم/4263 .
30) همان/4663 .
31) همان/5607 .
32) همان/9149 .
33) همان/2964 .
34) همان/3397 .
35) شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج 3، ص 159 .
36) میزان الحکمة، ج 3، ص 2216 .
37) همان .
38) بقره/201 . «پروردگارا! به ما در دنیا نیکی عطا کن و در آخرت نیز نیکی مرحمت فرما .»
39) قصص/77 . «و بهره ات را از دنیا فراموش مکن .»
40) اعراف/32 .
41) الغارات، ابراهیم ابن محمد ثقفی، ج 1، ص 235 .
42) بحار الانوار، ج 97، ص 379 .
43) غررالحکم/3058 .
44) همان/3636 .
منبع:www.hawzah.net
برچسب ها : زندگی دنیوی و حیات طیبه ,
